استاد طب های تخصصی

سکته مغزی

سکته مغزی (stroke) اصطلاحی است که پزشکان وقتی به کار می برند که قسمتی از مغز از کار بیفتد زیرا برای مدت طولانی خون به آن نرسیده است.

دو نوع اصلی سکته مغزی وجود دارد: انواعی که به علت بسته شدن یک رگ خونی در مغز رخ می دهد و انواعی که به علت خونریزی در مغز یا نواحی اطراف رخ می دهد.

در ایالات متحده آمریکا تقریباً هر سال 700000 سکته مغزی رخ می دهد که بیشتر آنها به دلیل انسدادی در یک رگ خونی رخ می دهد. سکته های مغزی می توانند

 باعث ناتوانی دراز مدت یا حتی مرگ شوند. به هر حال درمان زودهنگام و اندازه گیری های پیشگیرانه می تواند آسیب مغزی ای که سکته مغزی ایجاد می کند را کاهش دهد. 

نشانه های سکته مغزی بسته به نوع سکته ممکن است ناگهانی شروع شوند یا در طول ساعت ها یا روزها ایجاد شوند. در هر دو نوع سکته مغزی یک منطقه یا بیشتر در مغز 

می تواند آسیب ببیند. بسته به منطقه درگیر فرد ممکن است توانایی حرکت دادن یک سمت از بدن، توانایی صحبت کردن یا شماری از سایر عملکرد ها را از دست بدهد.

 آسیب ناشی از سکته مغزی ممکن است موقتی یا دائمی باشد. نتایج دراز مدت در فرد بستگی به این دارد که چه میزان از مغز آسیب دیده باشد، 

درمان چقدر سریع شروع شده است و عوامل زیاد دیگر.

انواع سکته مغزی:

سکته مغزی ایسکمیک

ایسکمی (ischemia) در اصطلاح پزشکی به کاهش خون در بخشی از بدن که معمولاً ناشی از تنگی عملکردی یا انسداد واقعی یک رگ خونی است، گفته می شود.

 سکته مغزی ایسکمیک به علت یک انسداد (گرفتگی) در یکی از عروق خونی که اکسیژن و سایر مواد مغذی مهم را برای مغز فراهم می کند، رخ می دهد.

 اگر شریان برای بیش از چند از دقیقه مسدود باقی بماند و خون نتواند عبورکند، مغز آسیب می بیند. بیشتر سکته های مغزی ایسکمیک هستند. 

دو زیرگروه اصلی از سکته ایسکمیک وجود دارد: ترومبوتیک و آمبولیک.

سکته مغزی ترومبوتیک

سکته مغزی ترومبوتیک در نتیجه مشکلی درون یک شریان (رگ خونی) که خون برای مغز فراهم می کند رخ می دهد. این رخداد با احتمال بیشتری در شریان هایی که با رسوبات 

چربی (به نام پلاک های چربی) بسته شده اند رخ می دهد. پلاک ها به طور نسبی رگ را مسدود می کنند و می توانند پاره شوند و خونریزی کنند و تشکیل یک لخته خونی دهند.

 این لخته خونی (ترومبوس) می تواند سبب انسداد بیشتر شود و شریان را به طور کامل مسدود کند در نتیجه باعث آهسته شدن جریان خون یا ممانعت از جریان خون به مناطقی

 از مغز می شود که توسط آن شریان تغذیه می شده اند.

سکته مغزی آمبولیک

آمبولی emboli)) جمع کلمه آمبولوس (embolus) است به معنی توده ای از خون لخته شده یا هر ماده دیگر که به وسیله جریان خون از رگ آورده شده و به داخل یک رگ کوچک تر

 فشرده شده است. سکته مغزی آمبولیک وقتی رخ می دهد که یک لخته خونی یا سایر ذرات از یک قسمت از بدن (اغلب قلب) در طول جریان خون جا به جا شده و به مغز می

 رسد و در آن جا در یک رگ خونی کوچک تر گیر می کند. این لخته خونی یا ذره (که آمبولوس نام دارد)، سپس جریان خون را به آن منطقه از مغز مسدود می کند و مقدار اکسیژن و

 مقدار مواد مغذی را در آن منطقه از مغز کاهش می دهد. یکی از شایع ترین علل سکته های مغزی آمبولیک یک ریتم غیر طبیعی در قلب به نام فیبریلاسیون دهلیزی atrial 

fibrillation(AF) است. اختلالات لخته شدن خون هم می توانند باعث سکته های مغزی آمبولیک در بعضی افراد شوند.

حمله موقت ایسکمیک Transient Ischemic Attack(TIA)

TIAدوره هایی است که در آنها فرد علایم یا نشانه های یک سکته مغزی (مثل بی حسی  (numbness)، عدم ی توانایی صحبت کردن) را دارد که این دوره ها مدت کوتاهی طول 

می کشد ولی هیچ نشانه ای از سکته مغزی در اسکن های مغزی مثل  MRIیا CT اسکن وجود ندارد. نشانه های یک حمله موقت ایسکمیک معمولاً بین چند دقیقه تا چند 

ساعت طول می کشد. فرد ممکن است یک یا تعداد زیادی حمله موقت ایسکمیک داشته باشد. علایم حمله به طور کامل بعد از حمله برطرف می شود. یک حمله موقت ایسکمیک

 علامت هشداری است مبنی بر این که که فرد در خطر بالایی از جهت سکته مغزی قرار دارد. درمان فوری می تواند این خطر را کاهش دهد یا حذف کند.

 مهم است که اگر فکر می کنید ممکن است دچار TIAیا سکته مغزی شده باشید، بلافاصله کمک بگیرید.

سکته مغزی هموراژیک: سکته های مغزی هموراژیک وقتی رخ می دهد که عروق خونی مغز نشت بدهد یا پاره شود (بشکند) و باعث خونریزی در مغز یا اطراف آن شود. 

هموراژیک یک اصطلاح پزشکی برای خونریزی است. این می تواند باعث افزایش فشار درون سر شود که می تواند باعث آسیب به مغز گردد.

 همچنین خون بافت مغز را تحریک می کند و باعث ورم آن می شود.

دو زیر گروه اصلی سکته مغزی هموراژیک وجود دارد intracerebral و تحت عنکبوتیه (ساب آراکوئید)

خونریزی داخل مغزی Intracerbral hemorrhage(ICH):

در یک ICH،خونریزی درون مغز رخ می دهد. این امر همچنان که خون جمع می شود و فشار روی بافت اطراف می آورد، باعث آسیب به مغز می شود.

بعضی علل شایع خونریزی داخل مغزی شامل اینها هستند:

⇐ فشار خون بالا

⇐ صدمه

⇐ اختلالات خونریزی

⇐ ناهنجاری در عروق خونی مثل آنوریسم (ضعف در جدار رگ خونی)

خونریزی زیر عنکبوتیه (ساب آراکنوئید) subarachnoid hemorrhage(SAH)

فضای بین عنکبوتیه (arachnoid) و نرم شامه را فضای تحت (زیر) عکبوتیه گویند. خونریزی زیر عنکبوتیه وقتی اتفاق می افتد که یک رگ خونی روی سطح مغز پاره شود،

 خون انباشته شده و باعث فشار در فضای تحت عنکبوتیه می شود، فضایی که بین دو لایه از لایه های پوشاننده مغز (نرم شامه و عنکبوتیه) است.

 شایع ترین علامت خونریزی زیر عنکبوتیه یک سردرد شدید به نام سردرد thunderclap (به معنای صدای رعد) است که بسیاری از بیماران به عنوان بدترین سردرد عمرشان توصیف

 می کنند.

عوامل خطر سکته مغزی: شماری از عوامل خطر برای سکته مغزی وجود دارد که بعضی از این عوامل خطر یک نوع سکته را بالا می برند (هموراژیک یا ایسکمیک) در حالی که

 سایر عوامل، خطر هر دو نوع سکته را بالا می برد.

عوامل خطر سکته مغزی ایسکمیک:

⇐ سن بیشتر از 40 سال

⇐ بیماری قلبی

⇐ فشار خون بالا

⇐ سیگار

⇐ دیابت

⇐ سطوح بالای کلسترول

⇐ سومصرف مواد

⇐ زایمان اخیر

⇐ سابقه قبلی حمله موقت ایسکمیک TIA))

⇐ روش زندگی غیرفعال و ورزش نکردن

⇐ چاقی

⇐ داشتن لخته های خونی یا سابقه آن

عوامل خطر سکته های مغزی هموراژیک

⇐ فشار خون بالا

⇐ سیگار کشیدن

⇐ سوء مصرف مواد (به ویژه کوکائین و crystal meth)

⇐ مصرف وارفارین یا سایر داروهای رقیق کننده خون

عوامل خطر می توانند خطر سکته مغزی را بالا ببرند اما سکته های مغزی می توانند در افرادی که نمی دانند در خطرند رخ دهند. در بعضی موارد سکته های مغزی ممکن است

 به علت مشکلات عروق خونی مغز یا خود خون باشد. برای مثال سکته مغزی هموراژیک می تواند اگر فردی آنوریسم (یک ضعیف شدگی در دیواره رگ خونی) داشته باشد رخ دهد

 حتی اگر این موضوع هیچ گاه در گذشته علایم ایجاد نکرده باشد. سکته مغزی ایسکمیک ممکن است در یک فرد سالم که از داروهای مشخصی استفاده می کند رخ دهد.

 (برای مثال درمان جایگزین استروژن خطر لخته های خونی را افزایش می دهد.) گهگاه سکته های مغزی در افرادی که هیچ عامل خطری ندارند، رخ می دهد.

 علائم سکته مغزی

علایم و نشانه های سکته مغزی اغلب ناگهانی ایجاد می شود و سپس ممکن است بسته به نوع سکته مغزی و ناحیه ای از مغز که درگیر شده است، 

به طور موقت بهتر شود یا به آهستگی بدتر شود.

 علائم کلاسیک

دانستن علایم و نشانه ها می تواند نجات دهنده حیات باشد. نشانه های بارز سکته مغزی می تواند با سرواژه FAST یادآوری شود. 

هر حرف در این کلمه نشان دهنده مواردی است که شما می بایست به دنبال آن باشید:

Face: ضعف ناگهانی یا افتادگی صورت یا مشکلات در دید

Arm: ضعف ناگهانی یا بی حسی یک یا هردو بازو

Speech: اشکال در صحبت کردن، جویده جویده صحبت کردن، یا صحبت نامفهوم (درهم برهم)

Time: زمان در درمان سکته مغزی بسیار مهم است. هر چقدر درمان زودتر شروع شود، امکان بهتری برای بهبودی وجود دارد.

علائم و نشانه های سکته مغزی ممکن است مشابه با سایر شرایط باشد. تنها راه مطمئن شدن این است که هر چه سریع تر به وسیله یک پزشک یا پرستار با تجربه دیده شود.

 چه موقع به اورژانس Emergency Medical Service(EMS) خبر دهیم؟

سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است. اگر فکر می کنید که شما یا فردی که اطراف شما است ممکن است دچار سکته مغزی شده باشد فوراً با اورژانس (115) تماس بگیرید. 

سعی نکنید خودتان تا بیمارستان رانندگی کنید.

کارکنان اورژانس شما را به بیمارستان می برند. برای فردی که سکته کرده است هر دقیقه مهم است. کارکنان اوررژاس با حداکثر سرعت ممکن به شما پاسخ داده و شما را به 

بیمارستانی که می تواند از افراد در طول سکته مغزی و پس از آن مراقبت کند می برند.

مهم است که در این شرایط با اورژانس (115) تماس بگیرید زیرا:

⇐ از زمانی که کارکنان اورژانس می رسند می توانند ارزیابی و درمان شما را آغاز کنند. اگر شما خودتان تا بیمارستان رانندگی کنید یا فرد دیگری شما را برساند، تا وقتی که شما 

به بخش اورژانس برسید درمان نمی تواند شروع شود.

⇐ اگر یک عارضه خطرناک سکته مغزی (مثل یک تشنج یا از دست دادن هشیاری) در راه رسیدن به بیمارستان رخ دهد، کارکنان اورژانس ممکن است بتوانند مشکل را فوراً درمان 

کنند.

تشخیص سکته مغزی: هرکس که علایم یا نشانه های سکته مغزی را داشته باشد، نیازمند توجه و مراقبت فوری پزشکی در یک بخش اورژانس یا در بیمارستان است. 

بیشتر کلینیک ها و مراکز پزشکی توانایی انجام آزمایشات لازم برای تشخیص سکته مغزی یا توانایی فراهم کردن درمان یا درمان های تخصصی مورد نیاز برای محدود کردن آسیب 

مغز را ندارند.

≡ آزمایشات خونی و تصویربرداری مغز:

بعد از معاینه و مرور شرح حال بیمار پزشک معمولاً درخواست آزمایشات خونی و تصویربرداری (مثل سی تی اسکن یا ام آرآی) مغز و عروق خونی اطراف در سرو گردن که خون 

رسانی مغز را فراهم می کنند را می دهد. تصویربرداری به پزشک اجازه می دهد که مناطقی از مغز را که تحت تأثیر سکته مغزی قرار گرفته اند ببیند، هم چنان که از نوع سکته 

مغزی (ایسکمیک یا هموراژیک) مطمئن شود. سایر آزمایشات هم ممکن است انجام شوند. گهگاه یک کاتاتر می بایست درون عروق خونی کشاله ران گذاشته شود و به عروق 

خونی گردن فرستاده شود. ماده حاجب تزریق می شود تا هر ناحیه از انسداد را مشخص (highlight) کند. (کاتاتر نوعی ابزار لوله ای شکل و انعطاف پذیر است که برای کشیدن

 یا تزریق مایع به داخل حفره ای از بدن از آن استفاده می شود.)

آزمون های قلبی: یک نوارقلب (الکتروکاردیو گرامECG)) ( در بیشتر افرادی که به نظر می رسد دچار سکته مغزی شده اند انجام می شود، زیرا بسیاری از افراد با سکته های مغزی

 ایسکمیک، بیماری شریان کرونری قلب نیز دارند و ممکن است یک نقص جریان خون (که ایسکمی نامیده می شود) در قلب در طول سکته مغزی وجود داشته باشد. در بعضی 

موارد ممکن است فرد قادر نباشد به پزشک بگوید که احساس درد قفسه سینه دارد. نوار قلب به پزشک کمک خواهد کرد که در صورت امکان هرچه سریع تر هرگونه مشکلات

 قلبی را تشخیص دهد و درمان کند. سایر آزمون های قلبی نیز ممکن است پیشنهاد شود مثل اکوکاردیوگرافی. این آزمون از امواج صوتی برای بررسی قلب و آئورت (شریان اصلی 

که کل بدن را تامین می کند) استفاده می کند. در بعضی افراد با سکته های مغزی آمبولیک، قلب یا شریان آئورت منبع لخته خونی است که منجر به سکته مغزی می شود.

 درمان سکته مغزی

درمان سکته مغزی بسته به نوع سکته مغزی، مدت زمانی که از وقوع اولین علایم بیمار گذشته است و سایر مشکلات پزشکی بیمار دارد.

 پیامد بعد از سکته مغزی

اثرات یک سکته مغزی می تواند موقتی یا دائم باشد و فرد ممکن است عملکرد خود را به طورنسبی یا کامل از دست بدهد. گروه پزشکی که از بیمار مراقبت می کند می تواند به 

اعضای خانواده در ارتباط با خطر (ریسک) ناتوانی طولانی مدت یا مرگ راهنمایی دهد. به هرحال نتیجه می تواند به طور گسترده ای از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و همیشه 

پیش بینی این که چه رخ خواهد داد ممکن نیست. پزشک شما بهترین منبع اطلاعاتی برای پرسش ها و نگرانی های شما در ارتباط با مشکلات پزشکی تان است.

منبع: 020